Drożyński Antoni

Urodził się w Poznaniu 18 września 1857 r. jako syn cieśli, Michała i Katarzyny z domu Komorowskiej, zm. w Pile 11 października 1907.

Lekarz, patriota, społecznik.

Był uczniem Gimnazjum Świętej Marii Magdaleny, zwanej „Marynką”, najstarszej poznańskiej szkoły średniej dla młodzieży męskiej, która była kuźnią polskiej inteligencji katolickiej. Szkoła słynęła z wysokiego poziomu nauczania i surowej dyscypliny. Zatrudniała zwykle wybitnych nauczycieli, takich choćby jak Hipolit Cegielski, Karol Marcinkowski czy Kazimierz Szulc. Jednym z preceptorów Antoniego był doktor Leon Wituski, znakomity przyrodnik i matematyk. Drożyński otrzymał świadectwo dojrzałości w roku 1875.
Wkrótce rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu we Wrocławiu. Immatrykulacja odbyła się 29 października 1875 roku. Uroczystości przewodniczył rektor, słynny fizjolog, profesor Rudolf Heidenhain. Podczas studiów, które trwały 5 lat, Drożyński był aktywnym członkiem Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego, założonego z inicjatywy studenta Teofila Mateckiego(1810-1886), wybitnego później poznańskiego lekarza i patrioty, współzałożyciela Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Była to teoretycznie apolityczna, ale stosunkowo niezależna organizacja do badań nad literaturą i dziejami ludów słowiańskich. Część członków TL-S czynnie uczestniczyła jednak w konspiracji niepodległościowej, w przygotowaniach do rewolucji 1846 r. i 1848 r., a nawet bezpośrednio brała udział w potyczkach Powstania Styczniowego.
Za czasów Drożyńskiego funkcję kuratora TL-S pełnił profesor Władysław Nehring(1830-1909), historyk literatury polskiej, slawista. W 1873 r. Towarzystwo zostało podzielone na sekcje naukowe. Drożyński wstąpił do sekcji medycznej w roku 1876, po czym niejako pośrednio przyczynił się do jej upadku. W marcu 1878 r. przeniósł się bowiem czasowo na Uniwersytet Wiedeński, a sekcja została rozwiązana ze względu na malejącą liczbę członków. Warto zaznaczyć, że wyjazd do austriackiej stolicy nie był niczym nadzwyczajnym. Peregrynacje studentów między uczelniami były w owych czasach zjawiskiem powszechnym i naturalnym.

Po powrocie z Wiednia, 2 sierpnia 1880 r. Drożyński uzyskał we Wrocławiu dyplom doktora medycyny i chirurgii na podstawie dysertacji „Zur Statistik der Knochenbrüche” czyli „Ze statystyki złamań kości”. Złamania kości stanowiły częste wypadki, związane z wysiłkiem fizycznym, wśród robotników i rolników oraz innych zawodów stosujących prymitywne narzędzia pracy. Autor analizował zarówno możliwości postępowania zachowawczego, jak i wyniki interwencji chirurgicznej. Rozprawę doktorską przygotował w języku niemieckim, natomiast jej obrona odbywała się po łacinie. Praca została wydana w Breslau w 1880 r., przez Kőhlera. Wcześniej, także po łacinie, Antoni Drożyński musiał zdać dwustopniowy egzamin najpierw przed dziekanem ( tzw. tentamen), a następnie wobec całego gremium Wydziału Lekarskiego(tzw. rigorosum).

Pierwszą pracę Drożyński podjął w Wysokiej k. Wyrzyska. Stamtąd w roku 1883 przeniósł się do Bukowca w powiecie świeckim na Pomorzu. Objął obowiązki po zmarłym w 1881 r. lekarzu a zarazem działaczu kaszubskim i polskim patriocie Florianie Ceynowie.

W 1884 r. osiadł w Pile i został zatrudniony w charakterze lekarza praktycznego(czyli ogólnego albo rodzinnego). Przez dwie dekady był tu jedynym polskim medykiem. W dwudziestotysięcznym mieście, gdzie rodzima ludność stanowiła ok. 8-10% populacji, w latach dziewięćdziesiątych pracowało ponadto pięciu(1896 r.), a następnie siedmiu(1905 r.) lekarzy niemieckich. Mieszkał przy Nowym Rynku nr 10 (dziś plac Zwycięstwa), potem nr 3, vis a vis Ratusza. Sąsiadował tam z adwokatem Józefem von Popławskim, posiadaczem nie tylko ziemiańskiego rodowodu, ale także bogatego księgozbioru. Znajdowało się w nim, pewnie nieprzypadkowo, pierwsze, osiemnastowieczne wydanie dzieł wybitnego pilanina, Stanisława Staszica. Nie opodal pod numerem 5 zamieszkiwał restaurator i późniejszy działacz niepodległościowy, Teofil Drozdowski. Z kolei pod „dwudziestką piątką”, na Nowym Rynku rezydowała prawnicza rodzina Toelle. Andreas był radcą prawnym i notariuszem, zaś doktor Juliusz, adwokatem i jednocześnie teściem Drożyńskiego.

Drożyński przyjmował pacjentów w dni powszednie od 8-mej do 9-tej przed południem i od 2-giej do 4-tej po południu. Zasiadał poza tym w komisji sanitarnej (opiniotwórczej) przy Radzie Miasta, której przewodniczył lekarz miejski dr Dawidsohn. Podpisy Drożyńskiego figurują na listach obecności podczas posiedzeń komisji zwoływanych przez ówczesnego burmistrza Wolffa w latach 1892-1894, poświęconych głównie zagrożeniom epidemicznym. Najgroźniejszym z nich była cholera, której poważnych skutków zaznało miasto w roku 1892. Kluczową sprawę stanowiło zwłaszcza zaopatrzenie w wodę, tym bardziej, że stale przybywało mieszkańców, a nie było kanalizacji. Co prawda wodociąg miejski uruchomiono już w roku 1871, mimo położenia Piły na bagiennych, podmokłych terenach (Gwda i Noteć), deficyt zdrowej, pitnej wody narastał. Wtedy komisja sanitarna zaopiniowała pozytywnie koncepcję budowy nowego, głębszego, co najmniej 10 metrowego ujęcia. W istocie w 1893r. rozpoczęto wiercenia w sąsiedztwie dawnego kościoła p. w. Świętych Janów Chrzciciela i Ewangelisty (dziś okolica Hotelu Rodło), tak niefortunne jednak, że stały się powodem kilkumiesięcznej erupcji podskórnych cieków oraz w konsekwencji –sporej katastrofy budowlanej, w ówczesnej prasie określanej mianem „studni nieszczęścia”. Ostatecznie sprawę zaopatrzenia rozwiązano pomyślnie, pozyskując wodę z innych źródeł. Wcześniej, w 1889r. komisja zdrowia z udziałem Drożyńskiego skutecznie przeprowadziła budowę nowej rzeźni miejskiej, która spełniała niezbędne standardy sanitarne i gwarantowała wysoką jakość produkcji.

W wyborach samorządowych 1895 r. Drożyński jako jedyny reprezentant ludności polskiej, głosami zarówno Polaków jak i Niemców (ceniono jego fachowość i sumienność) został wybrany do Rady Miasta. Stał się jej pełnoprawnym, decyzyjnym członkiem. Był to wielkiej wagi ewenement i sukces osobisty, jednocześnie istotny dla prestiżu całej grupy narodowościowej. Jako rajca Drożyński, co zrozumiałe szczególnie angażował się w sprawy ochrony zdrowia i opieki społecznej.
To z jego inicjatywy podjęto prace nad projektem budowy nowoczesnej lecznicy, której lokalizację wyznaczono na Przedmieściu Berlińskim. Miała ona zastąpić ciasny szpitalik przy ul. Długiej, obecnej Konarskiego. Roboty prowadzono w latach 1898-1899 (pod osobistym dozorem Drożyńskiego). W następnym -1900 r., oddano do użytku stosunkowo nowoczesny gmach, z 51-łóżkowym oddziałem internistycznym, a od 1905r., także 23 miejscowym oddziałem chirurgicznym( przy obecnej al. Wojska Polskiego 43). Tej budowli od dawna już nie ma, choć parcela nadal funkcjonuje w przestrzeni należącej do zdrowia. Mieści się tam Klinika Ars Medical (tzw. „stary szpital”, wzniesiony w 1936 r.), Stacja Dializ, Powiatowa Stacja Sanepidu, siedziba oddziału NFZ, apteki.
Drożyński zgłosił także pomysł rozbudowy Instytutu Głuchoniemych przy ówczesnej ulicy Jastrowskiej, na skrzyżowaniu dzisiejszej Al. Niepodległości i Ojca Maksymiliana Kolbe. Obiekt został powiększony o pomieszczenia internatu.

Był to jego ogromny wkład w rozwój pilskiej służby zdrowia, zważywszy na niesprzyjające okoliczności. Jedną z nich było obowiązujące od 1886r. na terenie Rzeszy dyskryminujące Polaków prawo wyjątkowe, które nakładało liczne restrykcje zawodowe. Lekarzom polskiego pochodzenia m. in. odbierało upoważnienie do szczepienia ospy (istotne wtedy uprawnienie zawodowe), ograniczało możliwość zatrudnienia w świeżo utworzonych Kasach Chorych i zabraniało obejmowania stanowisk lekarzy powiatowych (kilka lat później zakazy złagodzono)

Wyrazem solidarności narodowej i reakcją na pruskie zarządzenia był akces Drożyńskiego w 1889 r. do Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Organizacja ta zastępowała Polakom w Wielkopolsce uniwersytet, stanowiła forum wymiany poglądów, źródło narodowego języka naukowego, publikowała wyniki badań. Został członkiem zwyczajnym, zajął miejsce w Wydziale Lekarskim, prenumerował wydawane od 1889 r. „Nowiny Lekarskie”. W PTPN zetknął się z innym znanym pilaninem(choć tylko z urodzenia), także lekarzem, neurologiem i internistą – młodym Arnoldem Drygasem(1876-1906), autorem kilku wartościowych publikacji, zmarłym przedwcześnie.
Był też członkiem polskiej korporacji lekarskiej, zbierającej fundusze dla wsparcia wdów i sierot- Towarzystwa Pomocy Koleżeńskiej.

Nie ukrywał swej przynależności narodowej, aczkolwiek był jednym z nielicznych przedstawicieli polskiej inteligencji w Pile. Nie czekał biernie na „dzień ostatni”. Prawdopodobnie współdziałał ze skupiającym ją polskim Towarzystwem Przemysłowców, założonym w roku 1874 przez doktora filozofii, wykładowcę tutejszego gimnazjum, Antoniego Drygasa(ojca Arnolda). Towarzystwo w roku 1892 zmieniło nazwę na Katolickie Towarzystwo Przemysłowców i w 1896 zrzeszało 25 członków. Cieszyło się opieką duchową miejscowych proboszczów i wikarych, którzy nota bene patronowali petycjom polskich katolików w sprawie liturgii w języku ojczystym. Towarzystwo pod przykrywką neutralnej politycznie nazwy, prowadziło patriotyczną działalność kulturalną i oświatową. Urządzano amatorskie przedstawienia, wygłaszano odczyty i pogadanki, utrzymywano kontakty z polskimi Towarzystwami Przemysłowymi w innych miejscowościach Wielkopolski.

Wraz z żoną Emilią, z domu Toelle, Drożyńscy byli rodzicami córki Apolonii (ur. 18.04.1890). Antoni Drożyński umarł nagle, w wieku 50 lat. Mszę świętą w najstarszym pilskim kościele katolickim p. w. Św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty sprawował ówczesny proboszcz, ksiądz Adalbert Lenz . Pogrzeb odbył się trzy dni później, 14 października, na cmentarzu przy ulicy Berlińskiej(dziś Al. Wojska Polskiego).

Bibliografia

Źródła :
Muzeum Okręgowe im. Stanisława Staszica w Pile, Adressbuch der Stadt Schneidemühl, Schneidemühl 1896 s. 91 oraz Adressbuch 1905, s. 129
Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Pile, Akta Miasta Piła, Acta specialia, Cholera 1892-1896,12/3,Polizei- Vervaldung zu Schneidemühl, s. 41,70, 171,187
Archiwum Diecezjalne Diecezji Koszalińsko- Kołobrzeskiej w Koszalinie, Rzymskokatolickie Księgi Metrykalne Piła(Schneidemühl) Parafia św. Rodziny 1897-1925, zespół 13

Opracowania:
Absolwenci Gimnazjum i Liceum Marii Magdaleny w Poznaniu 1805-1950/A. Białobłocki//Poznań 1995; Polacy na studiach lekarskich we Wrocławiu w latach 1811-1918/J. Smreka// Wrocław 1979; Słownik lekarzy polskich XIX wieku/P. Szarejko// Warszawa 1991-2001, t.3,4 ; Teofil Drozdowski- działacz narodowy z Piły/Marek Fijałkowski// Kronika Wielkopolski.- 2008, nr 4, s. 40; Studnia nieszczęścia/Roman Chwaliszewski// Rocznik Nadnotecki.- 1993, T.24, s 131-134; Arnold Drygas, lekarz i podróżnik. Szkic do portretu/Michał Początek// Archiwum Historii i Filozofii Medycyny.- 2010, s. 73, 109-110; Piła : zarys dziejów(do roku 1945)/Zygmunt Boras, Zdzisław Dworecki//Piła.- 1993, s.91; Słownik Lekarzów Polskich/S. Lubicz Kośmicki// Warszawa 1888, s.97; Polskie doktoraty na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 1811-1939 oraz ich autorzy w życiu zawodowym, naukowym i społeczno-politycznym/J. Smreka// Wrocław 1980; Poczet członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 1857-2007/A. Pihan-Kijasowa(red.)// Poznań.- 2008, s.28,137; Doktor Antoni Drożyński, polski lekarz w dziewiętnastowiecznej Pile/Michał Początek// Kronika Wielkopolski.- 2013, nr1.

Opracował Michał Początek